#10 - Tập trận lớn, NATO muốn gì?
Phạm Quang Hiền
Thông tin về cuộc tập trận
Hôm 19/1/2024, Tư lệnh Đồng minh Tối cao khối quân sự NATO tướng Christopher Cavoli xác nhận NATO khởi động cuộc tập trận quân sự quy mô lớn ở châu Âu, dự kiến kéo dài đến tháng 5/2024, với sự tham gia của khoảng 90.000 binh sĩ từ 31 quốc gia đồng minh NATO cùng Thụy Điển - thành viên chuẩn bị tham gia khối. Tên gọi chính thức của cuộc tập trận này là Steadfast Defender 2024 (Phòng thủ kiên định 2024) được đánh giá lớn nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh. Mục tiêu của cuộc tập trận theo công bố nhằm để triển khai lực lượng phòng thủ Euro-Atlantic và đến các khu vực trọng yếu Balan, Estonia, Litva, Latvia gần biên giới Belarus, chiến trường Ukraine.
Vì sao diễn ra ở thời điểm này?
Tren thực tế, tập trận quân sự là hoạt động thường niên trong một khối an ninh, quân sự hoặc giữa các quốc gia trong khu vực nhằm mục đích kiểm tra, huấn luyện, thử nghiệm chiến thuật hoặc mang tính răn đe. Về bản chất tập trận không mang sức nặng đe dọa an ninh mà nhiều khi còn đem lại tính đoàn kết trong mối quan hệ ngoại giao.
Tuy nhiên, Steadfast Defender 2024 lại diễn ra trong một bối cảnh và cách chuẩn bị của nó khiến thế giới lo ngại phần nhiều. Thời điểm cuộc diễn tập quân sự này diễn ra ngay sau chiến dịch phản công của quân đội Ukraine hồi nửa cuối năm 2023 đã không thể đánh bật quân Nga ra khỏi các vị trí trọng yếu. Loạt công sức hỗ trợ của NATO dành cho Kiev không đạt được mong muốn của giới lãnh đạo EU rằng khả năng Nga tiến sâu đến chiến thắng có thể xảy ra điều đó là không thể chấp nhận được với NATO.
Thời điểm cuộc tập trận diễn ra nhiều khả năng không ngẫu nhiên mà hàm ý nhiều tính toán có chủ đích. Năm nay đánh dấu tròn 75 năm Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương được thành lập (4/4/1949 - 4/4/2024), do đó nhiều khả năng một hội nghị thượng đỉnh kỷ niệm lớn sẽ được tổ chức vào mùa hè để đưa ra định hướng chiến lược phát triển trong tương lai của khối trước sự biến động tình hình an ninh thế giới và nhằm thắt chặt thêm tính liên kết giữa các đồng minh với Hoa Kỳ. Đồng thời năm 2024 cũng chứng kiến nhiều cuộc bầu cử, bao gồm cuộc chạy đua vào Nhà Trắng giữa ông Trump và ông Biden, hai ứng cử viên Tổng thống có những quan điểm khác nhau về chiến sự Ukraine và tình hình châu Âu. Trong kịch bản Donald Trump tái đắc cử, NATO sẽ mong muốn chứng minh rõ được tính thiết yếu của nó đối với lợi ích của nước Mỹ trong bối cảnh Trump từng nhiều lần thể hiện ý định “cho tan rã” khối quân sự này.
Cuộc diễn tập còn có tác dụng trấn an nhà lãnh đạo và người dân một số quốc gia thành viên có chung đường biên giới với Nga được cho dễ bị tổn thương như Estonia, Latvia, Litva điều này sẽ củng cố liên minh này về lĩnh vực phòng thủ tập thể cốt lõi của hiến chương NATO trước những mối đe dọa từ bên ngoài tạo ra sự thu hút với các nước đang cảm thấy bị đe dọa bởi Nga. Cuối cùng, đây là cuộc tập trận cho thấy sự trở lại của lực lượng hải quân Mỹ bằng việc triển khai tàu tấn công đổ bộ cỡ lớn USS Gunston Hall, tàu sân bay vượt Đại Tây Dương cho thấy quy mô cùng khả năng răn đe trước những đối tượng có ý định làm tổn hại đến lợi ích của Mỹ và đồng minh.
Steadfast Defender 2024 khác gì so với những cuộc tập trận trước đây?
Điểm qua một số cuộc tập trận đáng chú ý của NATO gần đây và trong quá khứ gồm có Spring Storm 2023 có sự tham gia của 4.000 quân từ Canada, Đan Mạch, Pháp, Georgia, Đức, Ý, Latvia, Ba Lan, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ và 14.000 quân Estonia thể hiện khả năng tăng cường của NATO bảo vệ đồng minh. Tiếp đến Trident Juncture 2018 - cuộc tập trận lớn nhất của NATO từ năm 2002. Tham gia cuộc tập trận này có khoảng 51.000 binh sĩ cùng đối tác Thụy Điển và Phần Lan. Và xa nhất là cuộc tập trận Reforger năm 1988 với quy mô 125.000 quân. Đây là cuộc điều động trên bộ lớn nhất ở châu Âu của các đồng minh phương Tây kể từ Thế chiến thứ hai. Trong quá khứ, trọng tâm của các cuộc tập trận của NATO hầu như chỉ tập trung vào Đông Âu. Năm 2018, trọng tâm chuyển sang Nam Âu và Địa Trung Hải. Do đó, điều đáng chú ý là trọng tâm của cuộc tập trận năm nay là ở Bắc Âu.
Được giới phân tích gọi như cuộc tập có quy mô lớn nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh, Steadfast Defender 2024 có một số khác biệt so với những cuộc tập trận trong quá khứ ở quy mô và tính thời điểm. Về quy mô, với sự tham gia của khoảng 90.000 binh sĩ từ 31 quốc gia đồng minh NATO cùng Thụy Điển - thành viên chuẩn bị tham gia khối, NATO huy động hơn 50 chiến hạm, tàu sân bay và tàu khu trục mang tên lửa, 80 máy bay quân sự, trên 1.000 phương tiện chiến đấu mặt đất và nhiều thiết bị quân sự hiện đại của EU và Hoa Kỳ đặc biệt có một số nước vùng Baltic tham gia. Phạm vi triển khai được mở rộng đến sát biên giới Nga, Belarus và biển Baltic. Về tính thời điểm, sau khi Phần Lan gia nhập, Thụy Điển cũng đang trong thời gian xét duyệt cho thấy sự bất an của vùng Bắc Âu từ khi chiến dịch quân sự đặc biệt diễn ra, Phần Lan từ bỏ vị trí trung lập để ngả theo phương Tây tạo ra lợi thế cho NATO, thời điểm mà 31 quốc gia NATO đang đồng tâm nhất trong trạng thái “bất an chiến lược”.
Phạm Quang Hiền là sinh viên K49 khoa Chính trị Quốc tế và Ngoại giao, ngành Quan hệ Quốc tế, DAV. Sở thích: tìm hiểu về quan hệ quốc tế và lịch sử (chiến tranh), các vấn đề về quân sự, vũ khí; hiện đang làm cộng tác viên của trang nccl.org.
