#4 - Sự kiện - Tàu sân bay Mỹ tới Trung Đông
Ngô Di Lân
Nguồn: AFP
Mỹ đã tăng cường can dự vào cuộc xung đột Israel-Hamas bằng cách điều tàu sân bay thứ hai, USS Eisenhower, tới Đông Địa Trung Hải. Động thái này tái khẳng định nỗ lực của phía Mỹ nhằm ngăn chặn xung đột hiện nay lan rộng thành một cuộc chiến tranh quy mô toàn khu vực, nhưng tính hiệu quả của nó vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải đáp.
Khái niệm răn đe
Răn đe (deterrence) nhằm mục đích ngăn chặn đối phương thực hiện một hành động không mong muốn bằng cách tăng chi phí hoặc rủi ro liên quan đến hành động đó. Để ngăn chặn hiệu quả, mối đe dọa phải có đủ uy tín và được truyền đạt rõ ràng. Nói cách khác, răn đe sẽ thất bại nếu đối tượng không tin rằng bên đe doạ có đủ năng lực hoặc ý chí để thực hiện cam kết đã nêu.
Hiệu quả răn đe của hải quân Mỹ
1. Khủng hoảng eo biển Đài Loan (1995-1996)
Tình huống: Trung Quốc đã tiến hành một loạt vụ thử tên lửa gần Đài Loan, cùng với các cuộc tập trận quân sự quy mô lớn, nhằm đe dọa Đài Loan và gây ảnh hưởng đến cuộc bầu cử tổng thống dân chủ đầu tiên của nước này. Mỹ coi đây là mối đe dọa tiềm tàng đối với sự ổn định trong khu vực.
Động thái của Mỹ: Mỹ đã triển khai hai nhóm tác chiến tàu sân bay do USS Nimitz và USS Độc lập dẫn đầu đến khu vực, báo hiệu cam kết đối với an ninh của Đài Loan và thể hiện khả năng quân sự của Mỹ.
Kết quả: Thành công. Sự hiện diện của lực lượng hải quân Mỹ đóng vai trò là yếu tố ổn định, ngăn chặn Trung Quốc có những hành động hung hăng hơn. Cuộc khủng hoảng đã giảm bớt và Đài Loan đã có thể tiến hành các cuộc bầu cử của mình.
2. Căng thẳng với Iran (2008)
Tình huống: Căng thẳng leo thang ở eo biển Hormuz khi các tàu cao tốc của Iran, được cho là trang bị chất nổ, thực hiện các hành động khiêu khích xung quanh tàu hải quân Mỹ.
Động thái của Mỹ: Hải quân Mỹ duy trì sự hiện diện liên tục trong khu vực, tiến hành các cuộc tập trận và nhiệm vụ giám sát để ngăn chặn Iran có những hành động gây hấn hơn nữa.
Kết quả: Thành công một phần. Mặc dù không có sự can dự quân sự nào xảy ra và Iran không theo đuổi các hành động khiêu khích ngay lập tức, nhưng tình hình chung về căng thẳng hải quân Mỹ-Iran vẫn là một vấn đề lâu dài.
3. Iran doạ đóng eo biển Hormuz (2011)
Tình huống: Iran đe dọa đóng cửa eo biển Hormuz để trả đũa các lệnh trừng phạt kinh tế, gây nguy hiểm cho tuyến đường vận chuyển dầu quan trọng trên toàn cầu.
Động thái của Mỹ: Mỹ tăng cường hiện diện hải quân và cử tàu USS Abraham Lincoln đi qua eo biển này để phô trương sức mạnh.
Kết quả: Thành công. Iran đã không hành động trước lời đe dọa đóng cửa eo biển và dòng dầu vẫn ổn định.
4. Khủng hoảng Triều Tiên (2013)
Tình huống: Triều Tiên tiến hành vụ thử hạt nhân lần thứ ba, làm leo thang căng thẳng trên Bán đảo Triều Tiên.
Động thái của Mỹ: Mỹ đã triển khai các tàu khu trục và các khí tài hải quân khác tới khu vực, cùng với việc tham gia các cuộc tập trận quân sự chung với Hàn Quốc.
Kết quả: Thành công một phần. Mặc dù Triều Tiên vẫn tiếp tục chương trình hạt nhân nhưng sự hiện diện của hải quân Mỹ cùng với các nỗ lực ngoại giao đã giúp ngăn chặn một cuộc khủng hoảng ngay lập tức.
5. Khủng hoảng Triều Tiên (2017)
Tình huống: Căng thẳng gia tăng trở lại sau khi Triều Tiên tiến hành nhiều vụ thử tên lửa và đưa ra lời đe dọa nhằm vào căn cứ quân sự Mỹ ở đảo Guam.
Động thái của Mỹ: Mỹ đã triển khai ba tàu sân bay tới khu vực lần đầu tiên sau một thập kỷ, bên cạnh các khí tài hải quân khác, như một sự phô trương lực lượng.
Kết quả: Triều Tiên không tấn công Guam hay bất kỳ đồng minh nào khác của Mỹ. Sự hiện diện của lực lượng hải quân Mỹ, cùng với áp lực ngoại giao ngày càng tăng, đã góp phần làm giảm căng thẳng.
6. Căng thẳng Iran (2019)
Tình huống: Sau khi Mỹ rút khỏi Thỏa thuận hạt nhân Iran, căng thẳng leo thang, trong đó có các cuộc tấn công vào tàu chở dầu mà Mỹ đổ lỗi cho Iran.
Động thái của Mỹ: Mỹ đã triển khai nhóm tấn công tàu sân bay USS Abraham Lincoln và một lực lượng đặc nhiệm ném bom đến khu vực để ngăn chặn.
Kết quả: Thành công một phần. Mặc dù việc phô trương sức mạnh này không làm giảm đáng kể căng thẳng trong khu vực hay giải quyết các vấn đề cơ bản, nhưng nó đã ngăn chặn bất kỳ sự leo thang ngay lập tức nào của xung đột quân sự.
Tóm lược kết quả răn đe của Hải quân Mỹ (1995 - nay)
Nhìn chung các nỗ lực răn đe của Hải quân Mỹ đã phát huy hiệu quả trong giai đoạn hậu Chiến tranh Lạnh, với 3 trường hợp thành công và 3 trường hợp thành công một phần. Nhưng cần nói thêm rằng răn đe chỉ có thể vô hiệu hóa hoặc giảm bớt những đe doạ trong ngắn hạn, nhưng thất bại trong giải quyết các vấn đề gốc rễ, do đó chỉ có thể đóng vai trò bổ trợ cho các nỗ lực ngoại giao toàn diện.
Logic của Mỹ
Củng cố uy tín: Trong lịch sử, Mỹ đã nhiều lần thể hiện sự sẵn sàng sử dụng vũ lực nhằm củng cố uy tín cho chiến lược răn đe quân sự của mình.
Gửi tín hiệu: Việc triển khai tàu sân bay thứ hai cho thấy Mỹ hết sức coi trọng an ninh của đồng minh Israel, đồng thời mong muốn ngăn chặn xung đột lan rộng ở Trung đông.
Răn đe sẽ hiệu quả tới đâu?
Hiệu quả răn đe của Mỹ sẽ phụ thuộc rất nhiều vào việc Hamas, Hezbollah và Iran diễn giải những động thái quân sự trên.
Việc Mỹ điều hai nhóm tàu sân bay tới Đông Địa Trung Hải sẽ là sự động viên tinh thần rất lớn đối với Israel, nhưng điều này có thể khiến Tel Aviv triển khai chiến dịch quân sự quyết liệt hơn, gây leo thang căng thẳng và gia tăng khả năng các thế lực khác can thiệp.
Bên cạnh đó, việc điều tàu chiến tới gần khu vực chiến sự tạo nên nguy cơ kéo Mỹ vào một cuộc chiến mà họ không mong muốn tham gia trong bối cảnh bầu cử 2024 đang tới gần.
