#7 - Sự kiện - Iran tấn công trả đũa, nguy cơ leo thang xung đột ở Trung Đông
Ngô Di Lân
Bức tranh toàn cảnh
Sau khi đưa ra lời đe doạ sẽ trả đũa ít ngày, Iran mới đây đã phát động một cuộc tấn công chưa từng có nhằm vào Israel bằng hàng trăm máy bay không người lái, tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình. Tình hình đang diễn biến rất nhanh chóng và khó lường, xung đột giữa hai nước có nguy cơ lan rộng thành chiến tranh quy mô toàn khu vực với sự tham gia của nhiều phe phái, có khả năng tạo ra hệ lụy sâu rộng đối với an ninh khu vực, thị trường năng lượng toàn cầu, cũng như cán cân quyền lực giữa các nước lớn.
Đây là lần đầu tiên Iran tấn công trực tiếp vào Israel, đẩy Trung Đông đến gần hơn với một cuộc chiến tranh khu vực.
Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết lực lượng Mỹ đã giúp Israel bắn hạ "gần như toàn bộ" máy bay không người lái và tên lửa.
Cuộc tấn công diễn ra chưa đầy hai tuần sau khi một cuộc không kích của Israel nhằm vào toà lãnh sự của Iran ở thủ đô Damascus, Syria khiến 12 người thiệt mạng, trong đó có 7 quan chức Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, bao gồm Tướng Mohammad Reza Zahedi, chỉ huy cấp cao của Lực lượng Quds.
Mối quan hệ thù địch giữa Israel và Iran bắt nguồn từ những khác biệt về tôn giáo, ý thức hệ, cũng như tranh giành quyền lực, ảnh hưởng ở khu vực Trung Đông.
Kể Cách mạng Hồi giáo tại Iran từ năm 1979 tới nay, nước này vẫn luôn công khai phản đối sự tồn tại của Israel và ủng hộ, hỗ trợ cho nhiều nhóm vũ trang khác nhau, như Hezbollah và Hamas, nhằm quấy nhiễu và gây áp lực lên Israel. Tuy nhiên, cuộc tấn này vẫn đánh dấu một sự gia tăng căng thẳng đáng kể giữa Iran và Israel.
Diễn biến chính
Iran mới đây đã phát động một cuộc tấn công trả đũa trên nhiều phương diện, bắt đầu bằng việc bắt giữ một tàu chở hàng cắm cờ Bồ Đào Nha, được cho liên quan tới Israel và kết thúc bằng các đợt tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo.
Phần lớn máy bay không người lái và tên lửa đã bị chặn bên ngoài biên giới Israel, với sự trợ giúp của lực lượng Mỹ.
Một bé gái 7 tuổi ở miền nam Israel bị thương nặng, nghi do tên lửa bắn trúng, và một căn cứ quân sự bị tên lửa tấn công gây thiệt hại nhẹ nhưng không có thương vong.
Hệ thống phòng thủ tên lửa “Mái vòm sắt” (Iron Dome) của Israel có khả năng đánh chặn nhiều mối đe dọa khác nhau từ trên không, nhưng khả năng một cuộc tấn công xuyên thủng vẫn cao hơn trong trường hợp tấn công lớn liên quan đến nhiều máy bay không người lái và tên lửa.
Các hệ thống báo động không kích được kích hoạt ở nhiều nơi trên khắp Israel, và quân đội ra lệnh cho cư dân ở một số khu vực vào nơi trú ẩn an toàn.
Israel và một số quốc gia khác trong khu vực đã đóng cửa không phận để đáp trả cuộc tấn công.
Phản ứng quốc tế cho đến nay
Liên Hợp Quốc, Pháp, Anh và Đức lên án mạnh mẽ cuộc tấn công và kêu gọi giảm leo thang.
Tổng thống Biden tái khẳng định cam kết "vững như thép" của Mỹ đối với an ninh của Israel, đánh dấu sự thay đổi so với những chỉ trích trước đó của ông về cách chính quyền Netanyahu xử lý cuộc chiến ở Gaza.
Iran cảnh báo Mỹ sẽ đáp trả "dứt khoát" nếu Mỹ ủng hộ hoặc tham gia gây tổn hại lợi ích của Iran, hàm ý rằng Iran không lo ngại lôi kéo Mỹ vào một cuộc chiến lớn hơn ở Trung Đông.
Các nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn ở Lebanon, Iraq, Syria và Yemen đã bắn rocket và tên lửa về phía Israel kể từ khi xung đột bùng phát. Cụ thể, nhóm Hezbollah ở Lebanon tuyên bố đã bắn "hàng chục" rocket về phía một địa điểm quân sự của Israel ở Cao nguyên Golan.
Đánh giá
Nguy cơ leo thang chiến tranh ở khu vực Trung Đông vẫn luôn tiềm ẩn sau cuộc xung đột gần đây giữa Israel và Hamas ở Dải Gaza, tuy nhiên cuộc tấn công của Iran và Israel đã khiến nguy cơ này tăng lên đáng kể.
Thách thức nội bộ của Iran như bất ổn kinh tế, bất ổn xã hội và vấn đề an ninh có thể khiến việc tham gia vào một cuộc chiến khu vực trở nên kém hấp dẫn đối với những nhà cầm quyên ở Tehran. Theo một số nguồn tin, việc các nhà lãnh đạo Iran không vội vã đáp trả ngay sau cuộc không kích ngày 1/4 là bởi họ muốn tìm một phương án đủ cân bằng, vừa răn đe được Israel, vừa kiểm soát rủi ro leo thang xung đột.
Nguy cơ leo thang thành chiến tranh tổng lực giữa hai nước Iran và Israel (không có chung biên giới đất liền) hiện có thể vẫn ở mức độ thấp vừa (25-30%), song sẽ phụ thuộc rất nhiều vào phản ứng của phía Israel cũng như các nỗ lực ngoại giao của cộng đồng quốc tế.
Nếu Israel đáp trả mạnh mẽ, hơn mức “ăn miếng trả miếng” thuần tuý nhằm vào thủ đô Tehran, xác suất leo thang sẽ cao hơn. Tuy nhiên, nếu Mỹ và các đồng minh có thể can thiệp, khiến Israel chỉ trả đũa ở mức độ tượng trưng, vừa phải, nguy cơ leo thang xung đột sẽ được kiểm soát.
Các nhân chứng ở Tehran cho biết hiện đã có những hàng dài người xếp hàng tại các trạm xăng vì lo ngại về khả năng leo thang xung đột. Một cuộc chiến tranh lớn có thể tạo ra một cuộc khủng hoảng năng lượng trầm trọng trên toàn thế giới.
(Nguồn tham khảo: Vox và AP News)
Bài trước: #7 - Sự kiện - Iran tấn công trả đũa, nguy cơ leo thang xung đột ở Trung Đông
